این افزایش بی‌محابا تاثیرات منفی گسترده‌ای بر بازارهای مختلف از جمله بازار فولاد گذاشته است. آثار کوتاه‌مدت این مساله افزایش سریع قیمت محصولات فولادی، نوسان در عرضه و تقاضا و کاهش عرضه در بازار داخلی بوده و کاهش سرمایه‌گذاری داخلی برای توسعه خطوط تولید، فرسودگی تجهیزات، کاهش رقابت‌پذیری از جمله پیامدهای بلندمدت آن است اما مساله به همین جا ختم نمی‌شود و تنها صنعت فولاد از این امر آسیب نمی‌بیند بلکه با گران شدن قیمت‌ها، صنایع مصرف‌کننده دیگر مانند خودرو، لوازم‌خانگی، ساختمان و‌… نیز دچار افزایش هزینه و در نهایت کاهش توان تولید خواهند شد؛ موضوعی که بر رشد اقتصادی تاثیر منفی خواهد گذاشت و منجر به رکود در بازار داخلی کشور نیز می‌شود.
مساله این است که صنعت فولاد هم مانند سایر صنایع در تامین برخی کالاها از قبیل قطعات، تجهیزات خطوط تولید و مواد اولیه به واردات وابسته است. برخی شرکت‌‌های فولادی برای نوسازی یا توسعه خطوط تولید خود به واردات دستگاه‌ها و قطعات پیشرفته خارجی وابسته‌ هستند. حال با افزایش نرخ دلار، هزینه سرمایه‌گذاری واحدهای فولادی نیز افزایش پیدا می‌کند.

در این بین، اگر هزینه‌های کمبود تامین انرژی از جمله برق و گاز، دستمزد نیروی کار و‌… را هم در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم سیاست‌ها در شرایط فعلی باعث شده که تولید فولاد در کشور گران تمام شود و قیمت نهایی به طور مداوم با افزایش نرخ دلار سیر صعودی را طی کند.
در این شرایط بغرنج تولیدکننده برای حمایت از تولید خود به ناچار به فکر توسعه صادرات می‌افتد و البته عقلانی هم هست که درآمد دلاری کسب کند چراکه تبدیل دلار به ریال در شرایط فعلی حاشیه سود بالاتری را نصیب او خواهد کرد؛ موضوعی که به باور کارشناسان هرچند ممکن است در کوتاه‌‌مدت به سود صادرکنندگان فولاد کشور باشد اما در بلندمدت آنها هم ضرر خواهند کرد و از گزند افزایش نرخ دلار پنهان نخواهند ماند. دلیل این مساله هم این است که درصورت کمبود عرضه در بازار داخلی، شاهد نوسانات شدید قیمت خواهیم بود.

از طرفی باید گفت که با دیدی خوشبینانه اگر صادرات برای فولادی‌ها سودآور باقی بماند، صنعت فولاد بیش از پیش بر صادرات تکیه خواهد زد؛ نکته‌ای که به دلیل عدم حمایت همه جانبه دولت در قالب سیاست‌های عوارض صادراتی و… با شکست مواجه خواهد شد. در ضمن اینکه چالش ورود به بازارهای جهانی، تعرفه‌ها و موانع تجارت بین‌‌الملل نیز مشکل چندان کوچکی نیست و نیازمند تغییر سیاست‌های دولت است. حالا با توجه به این مشکلات، «جهان‌صنعت» در این گزارش سعی کرده جایگاه ارز در زنجیره تولید فولاد در ایران را بررسی کند.

تاثیر افزایش قیمت دلار بر فولاد
سیدرضا شهرستانی، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به نقش دلار در تسعیر درآمدهای ارزی به «جهان‌صنعت» گفت: ایران بخش قابل‌‌توجهی از درآمدهای خود را از محل صادرات نفت، گاز، پتروشیمی و محصولات معدنی و فولادی به دست می‌آورد. درآمدهای حاصل از این صادرات عموما به دلار یا سایر ارزهای خارجی محاسبه و سپس به ریال تبدیل می‌شوند بنابراین افزایش قیمت دلار می‌تواند در این قالب قابل فهم باشد.

شهرستانی در ادامه اظهار کرد: یکی از موارد مهم در این زمینه کاهش ارزش ریال است. هنگامی که قیمت دلار در برابر ریال افزایش می‌یابد، عملا ارزش ریال کاسته می‌شود و هزینه‌های تولیدکننده و مصرف‌کننده متاثر از این مهم می‌شود.
او سپس با اشاره به افزایش هزینه واردات مواد اولیه و تجهیزات خاطرنشان کرد: اگرچه بخش بزرگی از زنجیره تامین فولاد در ایران با مواد اولیه داخلی (سنگ‌آهن، گاز، برق و‌…) تامین می‌شود اما تجهیزات خاص یا برخی آلیاژهای فولادی تخصصی و افزودنی‌های شیمیایی همچنان از خارج وارد می‌شوند بنابراین افزایش قیمت ارز هزینه‌های این اقلام وارداتی را بیشتر کرده است.
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران همچنین تاکید کرد: برخی شرکت‌های فولادی برای نوسازی یا توسعه خطوط تولید به دستگاه‌ها و قطعات پیشرفته خارجی وابسته‌ هستند. درنتیجه افزایش نرخ دلار باعث افزایش هزینه سرمایه‌گذاری در بهره از تکنولوژی‌ روز شده است.
او سپس با اشاره به افزایش تورم و هزینه‌های تولید داخلی تصریح کرد: با گران شدن ارز، فضای کلی تورمی در اقتصاد ایجاد می‌شود و هزینه دستمزد، حمل ‌ونقل، انرژی و سایر نهاده‌های تولید هم ممکن است بالاتر برود. درنتیجه این موضوع به‌طور مستقیم روی قیمت نهایی فولاد تاثیر می‌گذارد.

افزایش رقابت‌پذیری صادرات
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به اینکه در این شرایط صادرات رونق می‌گیرد، گفت: کاهش ارزش ریال در برابر دلار هزینه صادراتی صادرکنندگان را (نسبت به بازارهای جهانی) پایین‌‌تر نشان می‌دهد و درنتیجه انگیزه صادرات بیشتر می‌شود. از طرف دیگر، هنگامی که قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند، دریافت درآمدهای دلاری از صادرات برای واحدهای فولادی جذابیت خود را نشان می‌دهد چراکه تبدیل دلار به ریال با نرخ بالاتر، حاشیه سود بالاتری ایجاد خواهد کرد. البته این عامل ممکن است در کوتاه‌‌مدت به سود صادرکنندگان فولاد کشور تمام شود اما در بلندمدت، درصورت کمبود عرضه در بازار داخلی و کنترل‌ دولتی قیمت‌ها، مشکلاتی مانند کمبود محصول در بازار داخل یا نوسانات شدید قیمت را پدید خواهد آورد.

آثار افزایش قیمت دلار بر صنعت فولاد
شهرستانی در ارتباط با آثار کوتاه‌‌مدت این مهم بر صنعت فولاد تصریح کرد: در ابتدا شاهد افزایش سریع قیمت محصولات فولادی در بازار داخلی به واسطه رشد هزینه‌های تولید و تمایل تولیدکنندگان به صادرات پرسودتر خواهیم بود اما در ادامه شاهد نوسان در عرضه و تقاضا هستیم. به این صورت که باتوجه به فشار هزینه‌ها، برخی مصرف‌کنندگان خرد و صنایع پایین‌‌دستی (مثل ساختمان‌سازی یا خودروسازی) ممکن است خریدشان را به تعویق بیندازند که این مساله به رکود در بازار منجر خواهد شد. او ادامه داد: مورد نهایی افزایش سود اسمی تولیدکنندگان صادرکننده است چراکه درآمد ریالی آنها از محل تبدیل ارز افزایش پیدا کرده است.
شهرستانی در ادامه به آثار بلندمدت این مهم پرداخت و تصریح کرد: در بلند‌مدت شاهد کاهش سرمایه‌گذاری داخلی برای توسعه خطوط تولید در صورت تداوم بی‌ثباتی ارزی خواهیم بود زیرا پیش‌بینی‌ناپذیری قیمت دلار و هزینه‌های واردات، تصمیم‌گیری برای طرح‌‌های توسعه را دشوار می‌کند.
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به مورد دیگر یعنی افزایش وابستگی به بازارهای صادراتی خاطرنشان کرد: اگر دلار گران و صادرات سودآور باقی بماند، صنعت فولاد بیش از پیش بر صادرات تکیه خواهد زد. با این‌حال، چالش ورود به بازارهای جهانی، تعرفه‌ها و موانع تجارت بین‌‌الملل نیز نیازمند حمایت و دیپلماسی اقتصادی قوی است.
او در ادامه کاهش قدرت خرید صنایع پایین ‌دستی را مورد مهم دیگر دانست و اعلام کرد: با گران شدن فولاد، صنایع مصرف‌کننده مانند خودروسازی، لوازم خانگی، نفت و گاز، ساختمان و‌… دچار افزایش هزینه و کاهش توان تولید می‌شوند که در نهایت این موضوع بر رشد اقتصادی تاثیر منفی می‌گذارد.

نقش دولت و سیاست‌های احتمالی
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به سیاست‌های ارزی گفت: دولت ممکن است برای کنترل نوسانات، مکانیزم‌‌هایی نظیر بازار متشکل ارزی، تعیین نرخ‌های متعدد ارز (ارز نیمایی، ارز آزاد و‌…) را اعمال کند که این مساله تاثیر مستقیم بر هزینه تولید و صادرات فولاد می‌گذارد.
او در ادامه به قیمت‌‌گذاری دستوری و سهمیه‌‌بندی در بورس کالا اشاره و اعلام کرد: دولت برای حمایت از مصرف‌کنندگان و کنترل تورم، گاهی سیاست قیمت‌گذاری دستوری یا سهمیه‌‌بندی را در بورس کالا اعمال می‌کند. این امر می‌تواند باعث فاصله گرفتن قیمت واقعی فولاد از بهای تمام‌‌شده شود که پیامدهایی نظیر عدم تمایل تولیدکننده به عرضه در بازار داخلی، کاهش کیفیت و‌… را به دنبال دارد.
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران سپس به سیاست حمایت از صادرات اشاره و عنوان کرد: با توجه به نقش استراتژیک فولاد در رشد اقتصادی و ارزآوری، دولت‌ها گاهی با اتخاذ سیاست‌های تشویقی (کاهش عوارض صادرات یا پرداخت یارانه به حمل ‌ونقل) به گسترش صادرات کمک می‌کنند.
شهرستانی تصریح کرد: پایداری و رشد صنعت فولاد نیازمند ثبات اقتصادی و ارزی، حمایت دولت از سرمایه‌گذاری در تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته، سیاست‌های مشوق صادرات همراه با تضمین تامین بازار داخلی و جلوگیری از رانت‌های ارزی است. در صورت رعایت این موارد، صنایع فولادی ایران می‌‌توانند از فرصت‌های ارزی برای بهبود جایگاه بین‌‌المللی خود بهره ببرند و زمینه‌‌ساز رشد اقتصادی داخلی نیز باشند.
منبع: روزنامه جهان صنعت