در واقع صنعت فولاد به دلیل مصرف انرژی بالا و در نتیجه انتشار بالای دی‌‌‌‌اکسیدکربن به یکی از منابع عمده در گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی تبدیل شده است. البته در این حوزه نوع کارخانه فولادسازی و مصرف انرژی آن هم مهم است و باید گفت که همه به یک میزان در آلودگی موثر نیستند و در این زمینه عوامل مختلفی همچون نوع سوخت مصرفی، از اینکه زغال‌سنگ باشد یا گاز طبیعی متفاوت است، همچنین نوع فناوری مورد استفاده در خط تولید و خوراک مصرفی، بر میزان انتشارات گلخانه‌‌‌ای تاثیر دارد.
در کل از آنجا که تولید فولاد در جهان حدود ۷ تا ۹ درصد کربن دی‌اکسید در هوا منتشر می‌کند، در نتیجه صنایع و دولت‌ها برای رهایی از آلودگی محیط‌زیست، تولید فولاد سبز را مطرح کرده‌اند. ما هم باید بدانیم که مسیر آینده صنعت فولاد دنیا حرکت به سمت فولاد سبز است و اگر ما از چالش‌های امروز عبور نکنیم سرمایه‌گذاری‌های گذشته در این صنعت محکوم به فناست.

نقش زغال‌سنگ
ساخت فولاد به ‌عنوان روشی برای تولید انبوه آلیاژ آهن از دهه ۹۰ تا به امروز با درآمد بسیار بالا و اشتغالزایی برای میلیون‌ها نفر، به‌عنوان صنعتی تاثیرگذار در دنیا مطرح است. این در حالی است که حدود ۷۵ درصد از فولاد جهان، هنوز به ‌طور انبوه در کوره‌بلندهایی با سوخت زغال‌سنگ تولید می‌شود که حجم زیادی CO۲ به اتمسفر تزریق می‌کند، همچنین مقادیر زیادی انرژی برای رساندن حرارت کوره‌ها به بالای ۱۰۰۰ نیاز است.
در واقع از گذشته تا به امروز جهت تولید فولاد از زغال‌سنگ استفاده شده است که با بیان کردن طرح فولاد سبز، فعالان صنعت فولاد سعی دارند با جایگزین کردن کک در کوره‌های بلند، گاز در کوره قوس الکتریکی و جریان برق در کوره القایی از تولید دی‌اکسید جلوگیری کنند. به عبارتی می‌توان گفت تولید فولاد با روشی که کربن کمتری تولید کند، روش تولید به کمک گاز هیدروژن است که در این روش به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی از هیدروژن جهت تولید حرارت کمک گرفته می‌شود.

اهمیت استفاده از فولاد سبز
دلیل مطرح کردن طرح فولاد سبز در جهان، نگرانی‌های ناشی از آسیب‌های زیست‌محیطی و همچنین افزایش هزینه‌های زنجیره تامین بوده است که امروزه تولیدکنندگان بزرگ در سطح جهان در تلاش هستند فعالیت خود را براساس فولا سبز انجام دهند. در مورد هزینه‌های تولید فولاد سبز می‌توان گفت که تولید هیدروژن پاک در مقیاس صنعتی نیاز به سرمایه‌گذاری‌های میلیارددلاری در بخش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دارد که یک کلید اساسی در راستای تحقق هدف دستیابی به صفر خالص تا سال ۲۰۵۰ در اروپاست.
چین، آمریکا، ژاپن، سوئد و آلمان از جمله کشورهایی هستند که دسترسی بالایی به تکنولوژی‌های روز دنیا دارند و جزو اولین کشورهایی بوده‌اند که به طرح فولاد سبز پیوسته‌اند. چین بزرگ‌ترین و اولین تولیدکننده فولاد در جهان اعلام کرده است تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۹۰ درصد فولاد خود را سبز و تا سال ۲۰۶۰ تمامی صنایع خود را سبز خواهد کرد. در واقع با ورود چین به فولاد سبز می‌توان به کاهش چشمگیر کربن در سطح کره زمین امیدوار بود.

تخصیص۳۰‌ میلیارد دلاری اروپا
یک فعال معدنی گفت: برای استفاده از تکنولوژی‌های فولاد سبز هم‌اکنون کشورهای اروپایی اجرای ۶۰ طرح را با ۳۰ میلیارد دلار منابع مالی در دستور کار خود قرار داده‌اند.
محمدعلی عزیزمحمدی افزود: در عرصه‌های جهانی در بعد صنعت، تولید فولاد سبز مورد توجه جدی کشورها قرار گرفته و چهارمین انقلاب صنعتی حرکت به سمت دیجیتال‌سازی است. او افزود: کارخانه‌های تمام‌هوشمند محصولات کیفی را به بازار عرضه می‌کنند و بهینه‌سازی، سفارشی‌سازی و ارتقای تحقیقات از مهم‌ترین اهداف انقلاب صنعتی و فولاد سبز است.
وی گفت: در این راستا حفظ سرمایه و منابع انسانی و امنیت از چالش‌های مهم انقلاب صنعتی است در حالی که در حوزه زیرساخت‌های صنعت فولاد هم‌اکنون در کشورمان به علت کمبود انرژی مشکلات زیادی داریم. او بیان کرد: در تحقق استفاده از فناوری‌های فولاد سبز زیرساخت‌ها باید توسط دولت فراهم شود و اگر به مقوله بهره‌وری در این صنعت توجه نشود، بدون شک موفقیتی نخواهیم داشت. عزیز‌محمدی با اشاره به اهمیت تامین انرژی و برق مورد نیاز صنعت فولاد اظهار کرد: مهم‌ترین راهکار افزایش بهره‌وری در صنعت فولاد ایران ارتقای بهره‌وری تکنولوژی، بهبود زیرساخت‌های آی‌تی و بهبود زیرساخت‌های انرژی است که باید برای عملی شدن آن راهکارهای اساسی در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به اهمیت استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت فولاد تاکید کرد: برای دستیابی به تولید فولاد سبز باید استفاده و بهره‌مندی از تکنولوژی‌های جدید مورد توجه فولادسازان قرار گیرد.

زیرساخت‌های تولید فولاد سبز در کشور مهیا نیست!
رییس انجمن فولاد ایران در این خصوص چندی پیش گفته بود: اگر به هدف تولید فولاد سبز نگاه کنیم درمجموع به‌ جای استفاده هر نوع مواد کربنی باید هیدروژن جایگزین شود که شرکت‌های مختلف در ایران به‌ طور مستقل مطالعاتی را در این زمینه آغاز کرده‌اند و چند شرکت فولادی بزرگ نیز در این مسیر گام‌هایی را برداشته‌‌اند. لذا پیش‌بینی شده که کشور ایران به دلیل عدم دسترسی به به‌روز‌ترین دستگاه‌ها تا سال ۲۰۶۰ به تکنولوژی تولید فولاد سبز به طور کامل دست پیدا کند.
به نظر کارشناسان فولاد تاکنون هیچ اقدام اساسی برای تولید فولاد سبز در کشور نشده است و برای پیش رفتن به این سمت و سو نیازمند یک نگاه ملی هستیم. مجید رضاپور یکی از کارشناسان فولاد در پاسخ به این پرسش که در داخل کشور چه اقداماتی در راستای فولاد سبز انجام شده است، عنوان کرد: تقریبا ما در داخل کشور در راستای تولید فولاد سبز هیچ کاری انجام نداده‌ایم. البته برخی فولادسازی‌ها نیروگاه خورشیدی احداث کرده‌اند یا برخی فولادسازان دیگر نیز در حال احداث هستند که این امر چندان در زمینه تولید فولاد سبز مثمرثمر نخواهد بود.
او تصریح کرد: به ازای هر تن فولاد به ۷/۱ کیلووات مصرف انرژی داریم، این انرژی در نیروگاه‌های حرارتی که عمده ماده تولید آن براساس نفت و گاز است یا مازوت یا گاز طبیعی می‌سوزانند که هر دو تولید کربن می‌کند، سبب ایجاد آلودگی می‌شود. در نیروگاه‌های خورشیدی این موضوع مطرح می‌شود که کربن تولید نمی‌‌شود. البته در روند مصرف انرژی در کارخانه‌های فولاد، این مطلب صحیح است، اما اگر در چرخه تولید فولاد بخواهیم از هیدروژن استفاده کنیم، کار خاصی در کشور انجام نشده است.
مهران خرمی‌‌‌‌نیا یک فعال دیگر حوزه معدن با بیان اینکه ابرچالش و بزرگ‌ترین چالش ما در کشور در زمینه تولید فولاد سبز هزینه‌‌‌های سرمایه‌گذاری در این زمینه است، گفت: فناوری‌های فولادسازی در کشور مستقر است و امکان تغییر آن وجود ندارد، بنابراین باید بر همین فناوری تمرکز کنیم و فرآیند تولید را بهینه کنیم. از طرفی چالش دیگر ما در زمینه تولید فولاد سبز، به چالش مصرف برق و انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر برمی‌‌‌گردد. موضوع دیگر جذب و ذخیره‌سازی کربن است که باید مورد توجه قرار گیرد.

فولاد سبز و مطالبات فولادسازان در انگلیس
موضوع اصلی در تولید فولاد سبز در دنیا، موافقت کشورهای بزرگ جهان برای رسیدن به این هدف است که ۵۷ درصد از فولاد دنیا توسط کشور چین تولید می‌شود که ۹۰ درصد از آن توسط کوره‌ بلند است به این معنی که تقریبا هزار و صد میلیون تن فولاد جهان از طریق روش کوره بلند تولید می‌شود و اگر بخواهیم این میزان تولید را به سمت فولاد سبز ببریم، چیزی حدود ۵ هزار میلیار دلار به سرمایه نیاز است.
نمونه بارز مطالبات شرکت‌های فولادی جهان در گذر غول‌های فولادی دنیا از روش‌های سنتی تولید به ساخت فولاد سبز مشاهده می‌شود. به طور مثال روزنامه انگلیسی فایننشال‌تایمز در گزارشی که چند وقت پیش منتشر کرده هشدار می‌دهد صنعت فولاد انگلیس برای ورود به فولاد سبز نیاز به کمک دولتی دارد.
بنابر این گزارش دو شرکت بزرگ فولادساز انگلیس می‌گویند دولت باید فولادسازان انگلیسی را مشمول حمایت‌هایی کند که همه عرضه‌کنندگان داخلی در سراسر اروپا از آن برخوردارند. تاتااستیل انگلیس در جایگاه یکی از زیرمجموعه‌های گروه تولیدی تاتااستیل در هند و شرکت چینی جینگ‌یه مالک شرکت فولادساز انگلیسی بریتیش‌استیل نام دو شرکت یادشده است که در گفت‌وگو با دولت انگلیس برای جذب حمایت مالی دولت هستند. آنها می‌گویند بدون دریافت کمک مجبورند فعالیت خود را متوقف و خاک انگلیس را ترک کنند.
این در حالی است که بیش از ۴۰۰۰ نفر در هر یک از این واحدهای فولادسازی به طور مستقیم مشغول به کارند و توقف کار آنها موقعیت حرفه‌ای هزاران نفر دیگر را به خطر می‌اندازد. تاتااستیل انگلیس سالانه ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن فولاد تولید می‌کند و تامین‌کننده مواد و مصالح مورد نیاز صنایع خودروسازی و ساخت‌و‌سازی کشور است.
آنچه سبب شده این دو شرکت فولادی در گذر از فولاد سنتی به فولاد سبز تقاضای دریافت کمک‌های دولتی را داشته باشند، تغییر منبع انرژی در فرآیند تولید است؛ این امر هزینه زیادی را در تامین انرژی متوجه فولادسازان می‌کند. در تولید فولاد سبز فولادسازان ملزم هستند یا از کوره‌های قوس الکتریکی برای ذوب قراضه فولاد استفاده کنند یا از هیدروژن یا گاز طبیعی به جای زغال کک برای اخذ آهن از سنگ‌آهن بهره ببرند.

دغدغه فولادسازان هندی
در هند هم همین جریان برقرار است، اکونومیک‌تایمز نیز در گزارشی به دغدغه فولادسازان هندی در تامین هزینه‌های تولید فولاد سبز می‌پردازد. بنابر این گزارش، فولادسازان بزرگ هند برای تولید فولاد سبز حمایت دولت‌های محلی را طلب می‌کنند. آنها بر این باورند که تولید فولاد سبز نسبت به تولید فولاد به روش‌ مرسوم هزینه‌های زیادی را به فولادسازان تحمیل می‌کند و آنها نمی‌توانند این هزینه مازاد را از مصرف‌کننده نهایی دریافت کنند.
تی‌وی نارندران مدیرعامل تاتااستیل در اظهارنظری در این باره گفته که گذر به فولاد سبز و در پی آن تغییر رویه از مصرف زغال‌سنگ به گاز طبیعی یا هیدروژن نیاز به صرف سرمایه سنگین دارد و هزینه تمام‌شده محصول را برای فولادسازان بالا می‌برد؛ موضوعی که از جذابیت کالا در بازار رقابتی فولاد جهان می‌کاهد؛ این یعنی بحران!

کمک‌ دولت‌های اروپای مرکزی برای توسعه فولاد سبز
دولت در اروپای مرکزی و کشور اسلواکی به سه شرکت فولادساز ۳۰۰ میلیون یورو کمک هزینه کربن‌زدایی از تولید و تولید فولاد سبز می‌دهد، این رقم حدود یک‌سوم از هزینه‌های مربوط به تغییر یادشده را در هر یک از شرکت‌های پوشش می‌دهد.
از مجموع آنچه روایت شد، این نتیجه حاصل می‌شود که در زمان وقوع یک بحران فارغ از آنکه به چه دلیلی به وجود آمده باشد، مطالبات حمایتگرانه واحدهای تولیدی از جمله کارخانه‌های فولادساز امری رایج در سطح بین‌الملل تلقی می‌شود. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. با این حال آنچه از عملکرد نهادهای دولتی در هنگام وقوع بحران برمی‌آید نه‌تنها حاکی از حمایت نیست، بلکه فولادسازان را در تنگنای محدودسازی دستوری تولید قرار می‌دهد، آن هم در سالی است که با عنوان رشد تولید نام‌گذاری شده است.

تولید هیدروژن سبز در منطقه اقتصادی کانال سوئز
اخیرا در خبرها آمده که مصر با انعقاد توافقنامه‌ای ۶/۱۵ میلیارد دلاری با چینی‌ها توسعه تولید هیدروژن سبز را دنبال می‌کند. بنابر اعلام سرویس اطلاعات دولت مصر منطقه اقتصادی کانال سوئز توافقنامه‌ای به ارزش ۶/۱۵ میلیارد دلار با سرمایه‌گذاران چینی منعقد کرد. این توافقنامه با هدف اجرای ۱۱ پروژه تولید هیدروژن سبز امضا شده است. پیش‌بینی می‌شود اجرای این پروژه‌های جدید به ایجاد ۹۰۰۰ شغل بینجامد. هنوز اطلاعات بیشتری در مورد پروژه‌ها و سرمایه‌گذاران منتشر نشده است. مصر در ماه‌های اخیر معاملات زیادی با شرکای خارجی ترتیب داده است. این معاملات با هدف تولید هیدروژن سبز و مشتقات آن در منطقه اقتصادی کانال سوئز انجام شده است. انتظار می‌رود با انعقاد این قراردادها انتشار کربن کاهش یابد و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و دیگر منابع انرژی که آلایندگی کمی دارند از جمله هیدروژن سبز بیشتر شود.

منبع: روزنامه جهان صنعت